1.

Ta tên là Đông Vũ, sinh ra ở làng Bình Sơn, biên giới phía đông bắc.

Ngày ta sinh ra là ngày tuyết lớn, trời đột nhiên không có tuyết, thay vào đó là một trận mưa.

Tổ mẫu nói ta không phải thứ gì tốt, ông trời cũng không thích, thà sớm mang ta ra sau núi cúng cho thần linh hoặc thú dữ, để chúng ăn no rồi mới không xuống núi hại gia súc.

Cha ta ngồi xổm dưới góc tường, hút hai hơi thuốc lào thật sâu, ôm ta vào lòng, phả một hơi khói vào mặt ta làm ta khóc toáng lên, người đàn ông hiền lành lần đầu tiên làm trái ý cha mẹ, nhất định phải giữ lại ta.

Những điều này đều là do cô cô ta kể lại, vì khi ta ba tuổi, người cha đã âm thầm bảo vệ và yêu thương ta như ngọc quý đã qua đời.

Sau một năm, trúc mã thời thiếu nữ của mẹ ta đỗ Tú tài, trở về tìm mẹ. Mẹ nhìn ta đang chơi bùn trước cửa, ôm ta vào lòng hôn thật sâu, để lại đôi bông tai bằng bạc.

Sau đó, ta không bao giờ gặp lại người mẹ lặng lẽ và u sầu giống như cha nữa.

Tổ mẫu giật lấy đôi bông tai mẹ ta để lại, đầu tiên ngồi trên tảng đá trước cửa chửi mắng mẹ và ta mấy ngày, nhưng công việc trong nhà ngoài ngõ đều cần người làm, nên bà đổi sang vừa chửi mắng ta và con chó nhỏ trong sân, vừa bận rộn như con quay.

Cô cô ta không chịu nổi, dẫn ta theo tổ phụ làm việc, con chó nhỏ cũng theo sau ta. Ta từ chập chững biết đi đến khi lớn lên đã có thể cắt cỏ chặt củi, thỉnh thoảng còn bắt được vài con cá từ sông mang về. Tổ mẫu vẫn chê trách mà chửi: “Nha đầu chet tiệt coi chừng bị ma nước kéo đi!”

Rồi khi ăn cơm, bà lại múc cho ta một bát canh cá lớn, phần bụng cá ngon nhất ở trong bát của ta.

Ta bắt đầu bộc lộ năng khiếu trong việc trồng trọt, dường như ta là con của đất, thực ra ta vốn dĩ là con của đất.

Những việc tổ phụ dạy ta như cấy lúa, gieo hạt, dựng giàn bầu, bấm ngọn cây… ông kinh ngạc khi ta chỉ cần học một lần là biết, lại thở dài vì ta là con gái.

Ta hỏi ông: “Sao con là con gái mà ông thở dài, có phải vì con phải lấy chồng, nuôi tốn công vô ích không?”

Ông đưa cho ta một nắm quả việt quất hoang hái trên đồi: “Lấy chồng hay không lấy chồng, con gái nhỏ mà không biết xấu hổ, cô cô con ngày nào cũng dạy con mấy chuyện linh tinh gì vậy.”

Ta vội vàng nhét quả việt quất vào miệng, lau mồ hôi trên trán rồi tiếp tục đào hố trồng ngô, lầm bầm đảm bảo: “Con sẽ không lấy chồng, lớn lên sẽ kén rể, cùng chăm sóc ông và bà, còn có cả cô cô nữa.”

Ông nhìn ta cười nói: “Con bé ngốc, con gái mà quá giỏi thì sau này việc không bao giờ hết. Ông chỉ mong con lấy chồng để có cuộc sống tốt.”

Mùa hè oi bức thổi qua một làn gió, cuốn bay lời ta định nói: Ta chính là cuộc sống tốt, ta ở đâu thì ở đó chính là cuộc sống tốt.

Vườn rau nhỏ ta chăm sóc đầy hoa quả, những con thỏ ta nuôi cũng sinh sôi nảy nở. Khi cô cô và tổ mẫu bận rộn trong bếp, bà vừa mắng ta là đồ háu ăn đầu thai, vừa dạy ta cách làm ra những món ăn ngon từ những thực phẩm nghèo nàn và đơn điệu.

Đến năm ta chín tuổi, tổ mẫu đã không còn mắng ta nhiều nữa, không biết vì bà đã già yếu không còn sức mắng chửi, hay cuối cùng cũng chấp nhận ta.

Ta rất vui mừng, trong lòng tính toán chờ đến phiên chợ lớn sẽ mang những con thỏ con mới sinh đi đổi lấy mấy con gà con, gà sẽ đẻ trứng, trứng nở ra gà, không chỉ để ăn mà còn để bán lấy tiền, cuộc sống gia đình chắc chắn sẽ ngày càng tốt hơn.

2

Gà con cuối cùng vẫn chưa đổi được, cuối hạ đầu thu, sông Hải Lãng dâng nước lũ, cả làng đều bị thiệt hại. Tổ mẫu cuối cùng cũng không còn sức mắng ta nữa, bà bị cảm lạnh trong trận lũ, khi gió thu thổi qua, bệnh tình trở nặng.

Cô cô ta muốn bán mình để đổi lấy tiền mua thuốc cho bà, nhưng người môi giới nói cô cô đã lớn tuổi, không thể bán vào nhà tử tế, chỉ có thể vào kỹ viện làm kỹ nữ hạng hai.

Tổ phụ vừa ho vừa xoa đầu con chó nhỏ, ta biết họ định giet con chó nhỏ, vì trong nhà đã hết cả bột ngô mốc để ăn.

Ta ngồi xổm bên cạnh con chó nhỏ kéo ống quần tổ phụ, ngẩng đầu nói với ông: “Bán con đi, bán con đi thì sẽ có tiền mua thuốc cho bà, con ăn cũng nhiều, bán con đi nhà mình có thể tiết kiệm được nhiều lương thực, đừng ăn con chó nhỏ được không?”

Trong bầu không khí im lặng của người lớn, ta cầm lấy chiếc đòn gánh trước bức tường đổ nát trong sân, gánh hai thùng nước lớn, một tay kéo con chó nhỏ, một tay nhặt một tảng đá lớn, chạy như bay đến đầu làng rồi quay lại, thở hổn hển nói với người môi giới: “Ông xem, cháu khỏe lắm, không kém gì con trai đâu, cháu biết làm tất cả mọi việc, nhanh nhẹn mà còn thật thà nữa.”

Bên cạnh những đứa trẻ đã được mua đều lộ vẻ sầu lo, nhìn ta sắp bị bán mà vẫn vui vẻ tích cực, chúng đều oán trách và coi thường ta. Nhưng màn tự giới thiệu của ta đã khiến Vương thúc – người môi giới – bật cười: “Người thật thà sao lại nhanh nhẹn, hóa ra là vẻ ngoài thông minh nhưng bụng dạ ngốc nghếch.”

Xét vì là đồng hương, ông ấy vẫn bỏ ra bảy lượng bạc để mua ta, nhiều hơn hai lượng so với Thu Hoa ở phía tây làng.

Cô cô ta ôm ta khóc không ngừng, ta quỳ xuống bên cạnh chiếc chiếu rách tổ mẫu nằm, dập đầu, mắt bà đục ngầu, sự khổ cực của cuộc sống hiện rõ trên thân thể bà, giống như cây du già cỗi ở đầu làng sắp chet khô, bà dường như nghe thấy chuyện gì đó, đột nhiên túm lấy ta: “Con… con nhóc chet tiệt, đi rồi đừng quay về nữa, nhìn… nhìn thấy mày, nhìn thấy mày là đen đủi.”

Thật kỳ lạ, ta không hề oán hận bà, lau mắt không biết có nước mắt hay không, ngược lại nắm lấy tay bà: “Bà ơi, bà sống tốt nhé, con kiếm được tiền sẽ gửi về cho ông bà, chắc chắn sẽ để bà có bữa ăn ba cái móng giò.”

Tổ phụ xác nhận nhiều lần rằng ta sẽ bị bán vào nhà giàu làm nha hoàn, thở dài thật sâu, kéo ta ra khỏi vòng tay của cô cô đang khóc không thành tiếng, nhìn ta bị người môi giới trói dây đi sau Thu Hoa ra khỏi sân xa trăm mét, lại lạch bạch đuổi theo nhét vào tay ta một cái túi vải: “Tiểu Vũ, Tiểu Vũ à. Đừng trách gia đình, ra ngoài sẽ không chet đói nữa, nghe nói trong thùng nước thải ở nhà giàu trong thành cũng có những miếng thịt lớn.”

Ta mở túi vải nhỏ ra, bên trong là đôi bông tai mẹ để lại cho ta, cùng chiếc nhẫn cũ không rõ chất liệu trên ngón tay khô khốc của bà. Nhìn lại ngôi nhà hoang tàn, ta thở dài một hơi sâu, không quay đầu lại nữa, vườn rau nhỏ của ta vẫn chưa hái đậu đũa, thật đáng tiếc.

Trên đường đi, ta ngoan ngoãn, chịu khó và không bao giờ phàn nàn, luôn nhiệt tình giúp đỡ người môi giới làm việc, giúp bà cụ nấu ăn. Vương thúc nhìn ta, một đứa trẻ năng động giữa đám trẻ trầm lặng, hứa rằng sẽ tìm cho ta một gia đình tốt.

3

Thời tiết ngày càng lạnh, sau khi trận tuyết đầu tiên rơi xong, chúng ta cuối cùng đã đến kinh thành.

Vương thúc giữ lời hứa, trước khi ngón chân ta bị lạnh đến rụng ra, đã bán ta vào Ngô gia ở phố Kim Ngư. Vương thúc đặc biệt dẫn ta đến trước mặt quản gia, khen ta nhanh nhẹn, sức lực phi thường. Trước khi đi, thúc ây vỗ vỗ đầu ta dặn dò: “Làm việc chăm chỉ, sống tốt nhé.”

Vương thúc không lừa ta, Ngô gia thực sự là một gia đình tốt. Ngày đầu tiên vào phủ, ta đã được phát một bộ quần áo và giày bông, là loại quần áo tốt mà ta chưa bao giờ mặc qua.

Ta mặc bộ quần áo đó trong lòng thầm thề: “Ta nhất định phải làm việc thật tốt, tích đủ bạc chuộc thân rồi làm thêm vài năm nữa, rồi sẽ cưới một người chồng về nhà, mua thêm vài mẫu ruộng, để gia đình có cuộc sống tốt đẹp.”

Sau khi học xong những quy tắc cơ bản, vì có kinh nghiệm làm việc ở quê, ta được phân công làm việc dưới trướng của Trương ma ma, người quản lý vườn hoa.

Trương ma ma là một phụ nhân khoảng bốn mươi tuổi, rắn rỏi và khỏe mạnh. Bà nhìn ta một cách hiền hòa, tự nói với chính mình: “Thà rằng đừng chia người, ai lại lấy một cô bé nhỏ xíu thế này.” Ta giả vờ không nghe thấy lời phàn nàn của bà, ngây ngô nhìn bà cười.

Bà cũng cười, lắc đầu rồi dẫn ta đến hoa phòng, tỉ mỉ dạy ta cách phân biệt các loại lan. Lần đầu tiên ta biết rằng những loài hoa mỏng manh này cần dùng loại vỏ cây nào để kết hợp với loại lá thông nào.

Bà đưa cho ta một chậu hàn lan, nói rằng nếu ta có thể chăm sóc cho nó nở hoa, thì ta phù hợp ở lại làm việc với cây cỏ trong vườn, còn không thì đi gặp quản gia để phân công lại, chuyển sang làm việc cho chủ tử.

Ta ôm chậu lan, lá cây sáng bóng, đường vân sâu đậm dưới ánh mặt trời, lặng lẽ vươn ra như đang chào ta. Lần đầu tiên ta cảm thấy cỏ cây cũng có thể thanh tao như vậy, giống như những thiếu gia, tiểu thư đứng bên cạnh phu nhân khi ta cúi đầu chào.

Cuộc sống ở Ngô gia diễn ra êm đềm và đầy đủ, chậu hàn lan mà Trương ma ma giao cho ta chăm sóc đã nở hoa, ta cũng được ở lại bên cạnh bà, hàng ngày theo sau học cách chăm sóc cây cối, học cách cắt tỉa cây cảnh.

Buổi tối, còn có đại nha hoàn bên cạnh phu nhân đến dạy chúng ta, những nha hoàn mới học nữ công và học chữ. Sau khi bị kim đ//âm vào tay thêm một lần nữa, ta không học thêu thùa nữa, cầu xin đại nha hoàn Kỳ Nguyệt dạy ta học chữ viết.

Những ngày tháng tốt đẹp dường như luôn trôi qua nhanh chóng, trong khi tuyết đã rơi ba bốn lần mà chưa tan, thì Ngô gia đã gặp tai ương. Mọi chuyện xảy ra quá đột ngột, trước tiên là quản gia vội vàng đến gặp Trương ma ma, sau đó Trương ma ma, với khuôn mặt u sầu, đưa cho ta một tờ giấy mỏng và hai lượng bạc, bảo ta về nhà.

Người mặc quan phục ập vào phủ, bắt giữ lão gia và phu nhân. Ta theo sau Trương ma ma, cùng với những người đang rấm rứt khóc thầm, quỳ trước mặt lão gia và phu nhân, rồi rời khỏi phủ.

Khi lão gia và phu nhân bị áp giải đi, quản gia và Trương ma ma cũng đi theo sau. Ta chạy tới gọi bà thì bị nha dịch dọa. Trương ma ma nhìn ta cười buồn: “Bé con à, đi đi, về nhà mà sống cho tốt.”

Ta không hiểu chuyện gì, ngồi xổm bên ngoài bức tường phủ đã bị niêm phong, mãi đến khi trăng leo lên ngọn cây, nghe người dân bàn tán xôn xao, ta mới biết lão gia Ngô gia bị liên lụy trong vụ án gian lận khoa cử nên bị tịch thu tài sản.

Trong lòng ta tràn đầy bối rối và nghi ngờ, ngắm nghía vị trí bức tường phủ, rồi vòng qua cái lỗ chó ở sân sau mà chui vào. Ta tìm thấy chậu hàn lan mà ta chăm sóc, cẩn thận bảo vệ nó, rồi lại bò ra ngoài. Nghe nói những ngôi nhà bị tịch thu sẽ bị bỏ hoang, ta không muốn chậu hàn lan đã giúp đỡ ta bị lụi tàn trong căn nhà sa sút này.

Cái lỗ chó này ta tình cờ phát hiện khi nhổ cỏ, cái lỗ chó ở nhà giàu cũng thật cầu kỳ, ta còn nghiên cứu xung quanh một hồi, định sau này khi xây nhà lớn sẽ đào một cái cho con chó nhỏ của mình.

Sau đó ta định kể với Trương ma ma về phát hiện của mình, nhưng lại bị cơn thèm ăn bánh ngọt được phu nhân ban thưởng làm quên mất chuyện nhỏ này.

Ta ôm chậu lan, nhìn bạc trong tay và tờ giấy, ta biết đó là khế ước bán thân của mình. Đúng lúc đó, ta vừa học đến câu: “Đại nhục cận sỉ, Lâm cao hạnh tức.”

“Lâm cao hạnh tức”, vậy thì ta về quê thôi.